Դասախոսություն 15. ԻՆՉՊԵՍ ԴԻՄԵԼ ՄԻՄՅԱՆՑ

Հոգեթերապիայում կարևոր դեր է խաղում դիմելաձևը: Ինչպես ցանկացած ինֆորմացիա, դիմելաձևն, իր ֆորմալ կողմից զատ, կրում է վերլուծական իմաստներ: Դիմելաձևի վերլուծությունը կարող է կարևոր տեղեկություններ տալ թերապևտին:

 

Ցանկալի է, որ թերապևտն ու այցելուն համատեղ աշխատանքում հետևեն ոչ միայն չեզոք-բարյացակամ վերաբերմունքի պահպանմանը միմյանց նկատմամբ, այլև ջանան վերլուծության ենթարկել ցանկացած շեղում նման վերաբերմունքից: Փոխհարաբերություններում կատարյալ չեզոքություն և բարյացակամություն ունենալն անհնար է, սակայն ձգտել դրան հարկավոր է:

 

Գիտակցական մակարդակում վերլուծության կողմերն, անշուշտ, կարևորում են դա, քանի որ չեզոքությունը և բարյացակամությունն այն հիմնային որակներից են, որոնք ապահովում են աշխատանքի արդյունավետությունը:

 

Վերլուծողն աշխատանքի որակը պահպանելու համար մշտապես վերլուծում է իր հակափոխանցումները: Վերլուծվողը նույնն անել ի վիճակի չէ: Նա, մի կողմից, ցանկանում է օր առաջ ազատվել իրեն անհանգստացնող ներքին կոնֆլիկտներից, մյուս կողմից՝ դեռ պատրաստ չէ դրան:

 

Նա «դիմադրում է», քանի որ յուրովի «սերտաճել» է իր ներքին խնդիրներին, սովորել է ապրել դրանց հետ՝ նայելով կյանքին «նևրոտիզմի ակնոցով»: Նևրոտիկ պաշտպանությունները թույլ չեն տալիս նրան զարգանալ և ձեռք բերել կյանքի բավարար փորձ:

 

Հոգեախտաբանական պաշտպանական մեխանիզմները ձգտում են պաշտպանել նրան արագ փոփոխություններից, քանի որ խորքային աշխատանքներում տեմպի դանդաղությունը ցավազրկող դեր է կատարում հոգեթերապիայում: Հաճախ վերլուծվողն իր «հոգու ցավերը» մեղմելու նպատակով փորձում է «դանդաղեցնել թերապիան»՝ խաթարելով թերապևտիկ հարաբերությունները և «տեղափոխելով» դրանք կենցաղային հարթություն:

 

Դիմելաձևի վերլուծությունը կարող է բացահայտել այնպիսի կարևոր տեղեկություններ այցելուի մասին, ինչպիսիք են միջանձնային հարաբերությունների կուլտուրայի մակարդակը, հուզականության աստիճանը, հոգեվերլուծական փոխհարաբերություններում առաջացած նախապաշարմունքներն ու անձնային այլ որակները:

 

Այցելուի դիմելաձևը կարող է ունենալ հետևյալ իմաստները.

 

Դիմելաձևի միջոցով հոգեվերլուծողը կարող է.

 

Դիմելաձևն՝ իբրև վերլուծական գործիքակազմի բաղադրիչ մաս, նման է «թերապևտիկ դիստանցիային»: Կարելի է ասել, որ դիմելու ձևը «վերաբերվելու ձևի» արտահայտումներից մեկն է:

 

Հոգեվերլուծողի կողմից չափազանց մտերմիկ դիմելաձևը նևրոտիկ անձնավորության մոտ կարող է առաջացնել հոգեկան լարման կտրուկ անկում: Առաջին հայացքից դա լավ է և կարող է դիտարկվել իբրև շատ մարդասիրական և օգտակար մի վերաբերմունք: Իրականում, դա այդպես չէ և նույնիսկ խիստ վնասակար է վերլուծվողի համար: Վերջինս, ամենայն հավանականությամբ, կշփոթվի և կդժվարանա տարբերել իր կյանքում եղած փոխհարաբերությունները վերլուծականից:

 

Եվ հակառակը, երբ թերապևտը չափազանց պաշտոնական և սառը դիմելաձև կիրառի, այցելուի մոտ կարող են տարբեր տեսակի տագնապներ, վախեր և ավելորդ հուզական լարումներ առաջանալ: Դա, իր հերթին, կարող է լրացուցիչ արգելք հանդիսանալ առանց այն էլ դիմադրություններով լի վերլուծական աշխատանքում:

 

Վերլուծողի հմտությունը կայանում է նրանում, որ նա յուրաքանչյուր այցելուի համար գտնում և կիրառում է այն դիմելաձևը, որը կնպաստի աշխատանքի առավել արդյունավետ ընթացքին:

 

Հոգեվերլուծության մեջ չպետք է վախենալ սխալներ գործելուց: Փոխարենը հարկավոր է յուրաքանչյուր սխալ մանրամասն վերլուծել՝ այցելուի վերաբերյալ կարևոր տեղեկություններ ստանալու համար: Վերլուծական աշխատանքն ինքնին «սխալների վերլուծություն» է:

 

«Սխալներն» ու ախտանիշներն այն նյութերն են, որոնց վերլուծությունը նպաստում է ինչպես այցելուի ապաքինմանն, այնպես էլ վերլուծողի մասնագիտական զարգացմանը:

 

 

 

Հոգեվերլուծական տեխնիկաները հոգեթերապիայում

Արա Չալիկյան

Խմբագրեց Նորա Վանյանը