Դասախոսություն 6. ՏՐԱՆՍՖԵՐ ԵՎ ԿՈՆՏՐՏՐԱՆՍՖԵՐ

Ինքնաճանաչման և աշխարհաճանաչման գործընթացներում մարդու հոգեկանը կիրառում է տրանսֆերի երևույթը: Տրանսֆերի միջոցով մարդը փորձում է, որքան հնարավոր է, ճանաչել իրականությունը` համեմատելով այն իր նախկին փորձի հետ:

 

Հոգեբանությունում տրանսֆերը (փոխանցում, պրոյեկցիա) հույզերի, պատկերացումների, դիրքորոշումների փոխանցումն է մի մարդուց մյուսի վրա: Ինչ-որ առումով տրանսֆերն անցյալի փորձի փոխանցում կարելի է անվանել: Անծանոթ երևույթների նկատմամբ մարդն ունենում է որոշակի տագնապ, որը փորձում է մեղմել տրանսֆերի միջոցով:

 

Կարելի է ասել, որ տրանսֆերը ճանաչողական մեխանիզմներից մեկն է:

Ինչպես բոլոր տեսակի մարդ-մարդ և մարդ-աշխարհ հարաբերությունները, հոգեթերապևտիկ հարաբերությունները բացառություն չեն փոխանցման կիրառման առումով: Այցելու-թերապևտ հարաբերություններում տրանսֆերի վերլուծությունը վերլուծական կարևոր տեխնիկաներից մեկն է:

 

Այցելուից դեպի թերապևտ փոխանցումը կոչվում է տրանսֆեր, իսկ թերապևտից դեպի այցելու փոխանցումը՝ կոնտրտրանսֆեր:

 

Տրանսֆերը և կոնտրտրանսֆերն՝ իբրև երևույթ, նույնն են, սակայն տարբերվում են իրենց ուղղվածությամբ: Տրանսֆերի այս տարանջատումը նպատակ ունի պարզեցնելու և ավելի արդյունավետ դարձնելու այցելու-թերապևտ հարաբերությունները՝ որակյալ թերապիայի համար: 

 

Տրանսֆերի և կոնտրտրանսֆերի վերլուծությունները հնարավորություն են տալիս նվազեցնելու միջանձնային հարաբերություններում առկա սուբյեկտիվությունը: Թերապևտն օգնում է այցելուին տարանջատել իր մտացածին պատկերացումներն ու զգացողություններն իրականությունից, ինչի շնորհիվ՝ նրան մոտեցնում է իրականության ավելի ճշգրիտ ընկալմանը:

 

Միաժամանակ թերապևտը, լինելով սուբյեկտիվ մարդկային էակ, նույնպես ակամա կիրառում է տրանսֆեր:

 

Քանի որ իրականությունը, ինչպես նաև մարդկային անձերն ինքնին շատ բարդ են (և սկզբունքորեն անճանաչելի),յուրաքանչյուր հոգեթերապևտ, արդյունավետ աշխատելու համար, ցանկալի է, որ մշտապես վերլուծի իր զգացմունքները, պատկերացումները և վերաբերմունքը վերլուծվողի նկատմամբ: 

 

Դա հնարավորություն կտա այցելուի վերաբերյալ սեփական հույզերը, պատկերացումներն ու սպասումներն առանձնացնել իրականությունից և այցելուին չվերագրել հատկանիշներ, որոնք նա չունի:

 

Հարկավոր է, որ վերլուծողը պահպանի ոչ միայն արտաքին, ձևական, այլև ներքին բարյացակամ և չեզոք վերաբերմունքը յուրաքանչյուր այցելուի նկատմամբ, ինչը շատ և շատ դժվար է: Կոնտրտրանսֆերի մշտական վերլուծությունը նպաստում է դրան՝ փոխհարաբերությունները դարձնելով ավելի արդյունավետ, պարզ, հասկանալի, պատասխանատու և, իհարկե, «իրականությանն ավելի մոտ»:

 

Ժակ Լականի վերլուծական դպրոցը չի ընդունում կոնտրտրանսֆերի գոյությունը՝ միաժամանակ ընդունելով տրանսֆերի երևույթը: Ֆրեյդյան դպրոցն, ի տաբերություն դրան, համարում է, որ թերապևտը, որքան էլ լավ վերլուծված լինի, մնում է սուբյեկտիվ և չի կարող բոլորովին չունենալ տրանսֆերներ այցելուի վերաբերյալ:

 

Տրանսֆերն ունի մի շարք դրական կողմեր: Աշխատանքի սկզբում այն հնարավորություն է տալիս երկու կողմերին լինելու մեղմ, ճանաչելու միմյանց՝ միաժամանակ գտնվելով սեփական պատկերացումների ազդեցության ներքո:

 

Տրանսֆերային հարաբերությունները բնորոշ են նևրոտիզմին և ընդհանրապես նևրոտիկ անձանց: Տրանսֆերը՝ որպես երևույթ, փսիխոզով տառապող հիվանդներին բնորոշ չէ: Պատճառներից մեկն այն է, որ փսիխոզով տառապող անձը չունի բավարար հոգեբանական «իներցիոն մեխանիզմներ», որոնք հատկապես բնորոշ են նևրոզով տառապող անձանց: 

 

Այսինքն՝ նևրոզով տառապողը, փորձի կուտակմանը զուգահեռ, ձեռք է բերում միանման երևույթներին ընդհանուր հայացք նետելու մի ունակություն, որն էլ էապես հեշտացնում է նորի ընկալումը:

 

Փսիխոզով տառապողները մեծ դժվարություն ունեն նորը ճանաչելու հարցում․ նախկին փորձը ներկայում կիրառելու նրանց մեխանիզմները լավ չեն գործում: «Հավանական կանխատեսման» ունակությունը (հասկացության հեղինակը վրացի ճանաչված հոգեբան Ուզնաձեն է) փսիխոտիկների մոտ վնասված է, ավելի ճիշտ՝ ի տարբերություն նևրոտիկների, բավարար զարգացած չէ: Նրանք դժվարանում են իրենց նախկին փորձն օգտագործել ներկայում:

 

Կոնտրտրանսֆերի վերլուծությունը պետք է թերապևտի համար լինի ամենակարևոր աշխատանքներից մեկը:

 

Տրանսֆերի երևույթն այն «տեղն է», որտեղ պատկերվում և արտահայտվում է այցելուի նևրոզը: Այցելուն, իր նևրոտիկ խնդիրները բերելով թերապևտի սենյակ, դրանք «տեղադրում է» թերապևտի նկատմամբ ունեցած տրանսֆերի մեջ: Այս երևույթը կոչվում է «նևրոզը տրանսֆերի մեջ»:

 

 

 

Հոգեվերլուծական տեխնիկաները հոգեթերապիայում

Արա Չալիկյան

Խմբագրեց Նորա Վանյանը