Դասախոսություն 18. ԿԱՐԵՎՈՐԸ՝ ՍԵԱՆՍԻ ՎԵՐՋՈՒՄ

Հոգեվերլուծական աշխատանքում մեծ դեր են խաղում դիմադրությունները: Դիմադրությունը, կարելի է ասել, վերլուծվող անձի արդիական խնդիրների լուծումն արգելակող հիմնական միջոցն է:

 

Հաճախ դիմադրությունն այնքան արտահայտված է լինում, որ այցելուն սեանսի սկզբից մի որոշ ժամանակ խոսում է իր անձի համար ոչ այնքան կարևոր խնդիրներից՝ դրանք ներկայացնելով իբրև կարևոր:

 

Իհարկե, ցանկացած նյութ «իրավունք» ունի վերլուծված լինելու և ինքնին խոսում է այցելուի որոշ հոգեկան շերտերի մասին: Սակայն վերլուծության մեջ հաճախ են լինում դեպքեր, երբ այցելուն իր համար կարևոր խնդիրների մասին սկսում է խոսել միայն սեանսի վերջում:

 

Տվյալ դեպքում «սեանսի վերջ» ասելով՝ հասկանում ենք սեանսի այն ժամանակահատվածը, երբ դեռ ժամանակ կա ինչ-որ խնդիր ներկայացնելու, սակայն այդ խնդիրը վերլուծելու ժամանակ չկա:

 

Այցելուն, հասկանալով դա, իր համար կարևոր խնդիրը ներկայացնում է սեանսի հենց այդ հատվածում՝ իմանալով, որ բավարար ժամանակ չկա խնդիրը վերլուծելու համար: Հարց է ծագում՝ ինչու է այցելուն սեանսի վերջում ներկայացնում մի խնդիր, որը տվյալ պահին վերլուծելն անհնար է:

 

Մեկնաբանությունները կարող են լինել բազմաթիվ․

 

1. Այցելուն ներկայացնում է իրեն հուզող կարևոր նյութը, սակայն դեռ հոգեպես պատրաստ չէ այն վերլուծել: Դա, մի կողմից, թեթևություն է բերում նրան «կատարսիսի» միջոցով, մյուս կողմից՝ ժամանակ է տալիս՝ պատրաստվելու և վերլուծողի հետ հետագայում լուծելու իր համար այդքան կարևոր, սակայն ծանր և ցավոտ խնդիրը:

 

2. Որպեսզի վերլուծողը մտահոգվի և մինչ հաջորդ հանդիպումը մտածի այցելուի և այդ խնդրի շուրջ: Այսպիսով այցելուն կարող է հետապնդել մի քանի նպատակ: «Պատժել» թերապևտին՝ լրացուցիչ ծանրաբեռնելով նրան, նրա վրա դնել իր պարտավորությունների մի մասը, տնտեսել թերապիայի ժամանակը կամ գումարը:

 

3. Այցելուն գտնվում է, այսպես կոչված, ամբիվալենտ՝ երկարժեք, հակասական հոգեվիճակում: Դա մի հոգեվիճակ է, երբ մարդը նույն պահին ունենում է իրարամերժ, իրար խիստ հակասող և կատարման համար անհնար ցանկություններ կամ հույզեր: Օրինակ՝ երեխան ցանկանում է վերցնել սեղանին դրված կոնֆետը և միաժամանակ չի ցանկանում անել դա՝ վախենալով ծնողի պատժից:

 

4. Այցելուն, տարբեր նկատառումներից ելնելով, ցանկանում է միակողմանի ձևով ավելացնել սեանսի տևողությունը: Դրդապատճառները կարող են լինել տարբեր: Օրինակ՝ այցելուն, ներկայացնելով իր կարևոր խնդիրը թերապևտի համար ոչ հարմար պահին, կարող է դրանով ենթագիտակցորեն ստիպել նրան մեղքի զգացողություն ունենալ, ինչը նրան կխանգարի ժամանակին ավարտել հանդիպումը:

 

Նման մոտեցումը կարող է բավականին մեծ բեռ լինել մասնագետի համար, քանի որ նա միշտ սպասում է այցելուի կարևոր խնդիրների արտահայտմանը՝ ցանկանալով «առիթը բաց չթողնել», մարդասիրական նկատառումներից ելնելով՝ հնարավորինս շատ խնդիրներ վերլուծել և թեթևացնել այցելուի տառապանքները:

 

Այս դեպքում թերապևտը նույնպես կարող է ապրել ամբիվալենտ վիճակ՝ ցանկանալով, մի կողմից, ժամանակին ավարտել սեանսը և պահպանել վերլուծական շրջանակը, մյուս կողմից՝ մարդասիրական նպատակներից ելնելով՝ օգնել մարդուն, որը ներկայացրել է իր ցավոտ խնդիրը: Այնուամենայնիվ, եթե խնդրի լուծումը հրատապ չէ, ցանկալի է հայտնել այցելուին, որ նրա ցանկության դեպքում խնդիրը կվերլուծվի հաջորդ սեանսի ժամանակ:

 

5. Այցելուն ունի «բաժանման խնդիր», ինչը և արտահայտվում է ցանկացած բաժանման ժամանակ:

 

6. Կարևորը սեանսի վերջում կարող է արտահայտվել նաև այն պարզ պատճառով, որ մինչ այդ պահն այն եղել է հոգեբանական բազմաթիվ այլ խնդիրների «շերտերով» ծածկված: Նախորդ խնդիրները լուծվել են և առավել խորքային խնդիրը դուրս է եկել մակերես, գիտակցվել է և վերբալացվել:

 

7. Որպեսզի տեսնի, խանգարի կամ իրեն ցույց տա իրենից հետո եկող այցելուին:

 

 

 

Հոգեվերլուծական տեխնիկաները հոգեթերապիայում

Արա Չալիկյան

Խմբագրեց Նորա Վանյանը